W moich poprzednich artykułach mogliście przeczytać o tym jak rozpoczynać i rozwijać swoją działalność, a także o wyzwaniach, które najczęściej stają przed młodymi przedsiębiorcami na początku ich drogi. Niekiedy jednak zdarza się, że nawet mimo szczerych chęci i wielkiego zaangażowania Wasza firma zaczyna przynosić straty, macie problem z regulacją zobowiązań i w końcu istnieje konieczność złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości albo wniosek taki złożą sami Wasi wierzyciele. Warto wiedzieć, że takie postępowanie upadłościowe ma szeroki wpływ na Wasz majątek nawet niezwiązany bezpośrednio z działalnością gospodarczą, w szczególności jeśli przedsiębiorca pozostaje w związku małżeńskim. Mój dzisiejszy wpis chciałabym poświęcić więc zagadnieniu związanemu z konsekwencjami jakie dla współmałżonka przedsiębiorcy pociąga ogłoszenie jego upadłości.
Bycie przedsiębiorcą oprócz oczywistych zalet z tym związanych wiąże się również z pewnymi ryzykami. Już przed podjęciem pierwszej działalności gospodarczej bądź na samym jej początku warto znać zarówno te ryzyka jak i sposoby na zabezpieczenie interesów swojego współmałżonka na wypadek niepowodzenia gospodarczego.
Podstawową informacją, którą powinien przyswoić każdy młody przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność i pozostający w związku małżeńskim jest to, że w razie ogłoszenia upadłości CAŁY jego majątek wchodzi w skład tzw. masy upadłości. Oznacza to, że w jej skład wchodzi nie tylko majątek osobisty, ale również niemal cały majątek wspólny (z niewielkimi wyłączeniami, o których poniżej) i to bez znaczenia czy był wykorzystywany przy prowadzeniu działalności gospodarczej czy też nie. A wszystko dlatego, że w przepisach obowiązuje ustawowe domniemanie zgodnie z którym majątek wspólny powstały w okresie prowadzenia przedsiębiorstwa przez upadłego zostaje uznany za nabyty ze środków pochodzących z dochodów tego przedsiębiorstwa.
Zgodnie z art. 124 ustawy prawo upadłościowe z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa. Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. Tym samym od tego momentu współmałżonek przedsiębiorcy nie może żądać skutecznie ani dokonania podziału majątku ani ustanowienia rozdzielności majątkowej. Brzmi całkiem bez wyjścia prawda? Otóż nie do końca, współmałżonek przedsiębiorcy ma kilka możliwości dochodzenia swoich praw w związku z upadłością. Jedne z nich są mniej pewne, inne całkiem dla niego bezpieczne, jednak wymagające podjęcia odpowiednio wcześnie właściwych kroków prawnych.
Po pierwsze małżonek ma możliwość w takiej sytuacji dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając tę wierzytelność sędziemu-komisarzowi. Jest to sytuacja co najmniej mało komfortowa w sytuacji gdy wierzycieli jest dużo, a zaległe zobowiązania przedsiębiorcy bardzo wysokie. Co ważne, w takiej sytuacji małżonek nie jest w żaden sposób szczególnie uprzywilejowany w stosunku do pozostałych wierzycieli. Warto wiedzieć, że jeśli w skład masy upadłości zostanie włączony np. dom należący do obydwojga małżonków, współmałżonek przedsiębiorcy nie ma roszczenia o „zwrot” tego domu, a jedynie może zgłosić w postępowaniu upadłościowym roszczenie pieniężne w wysokości jego udziału w majątku wspólnym.
Po drugie ustawodawca przewidział dla współmałżonka przedsiębiorcy pewną ochronę przed dotkliwymi skutkami upadłości. Zgodnie z przepisami do masy upadłości nie wchodzą przedmioty służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, choćby były objęte majątkową wspólnością małżeńską, z wyjątkiem przedmiotów majątkowych nabytych do majątku wspólnego w ciągu dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Czy jednak można zrobić coś jeszcze, aby skutecznie znacznie ograniczyć ryzyko współmałżonka związane z prowadzeniem działalności gospodarczej żony/męża? Najlepiej w takiej sytuacji jeszcze przed podjęciem decyzji o założeniu firmy zdecydować się na rozdzielność majątkową – potocznie zwaną intercyzą. Sytuacja z rozdzielnością nie jest jednak tak prosta jak się wydaje, bowiem tylko „intercyza” zawarta na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości chroni majątek współmałżonka. Wówczas taki majątek w części należącej do współmałżonka jest w pełni bezpieczny i nie wchodzi w skład masy upadłości. Jeśli chcielibyście się zdecydować na sądowe ustanowienie rozdzielności tutaj znaczenie ma dzień złożenia przez Was pozwu albo data uprawomocnienia się wyroku – wyrok musi zapaść co najmniej na rok przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, a jeśli zapadnie w krótszym odstępie czasu również będzie skuteczny jeśli pozew w tej sprawie złożyliście co najmniej dwa lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.
Jak widzicie małżonkowie w przypadku podjęcia działalności gospodarczej przez jednego z nich muszą się liczyć z pewnymi ryzykami. W takiej sytuacji zawsze w odpowiednim czasie warto skonsultować się z profesjonalistą, który wyjaśni co dokładnie wchodzi w skład majątku wspólnego, a co jest majątkiem odrębnym (osobistym) małżonka oraz pomoże zabezpieczyć Wasze interesy tak, abyście mogli spokojnie prowadzić swoją działalność, bez obaw o to, że w przypadku niepowodzenia interesy Waszego męża/żony zostaną w jakikolwiek sposób naruszone.
