W przypadku rozwodu, dla osób, które przyjmują nazwisko współmałżonka po ślubie, powrót do nazwiska noszonego przed ślubem stanowi symboliczne zerwanie z przeszłością, szczególnie jeśli druga strona czynnie się do tego rozwodu przyczyniła. O czym jednak trzeba pamiętać jeśli chcemy w takich okolicznościach zmienić nazwisko? Co zrobić jeśli umknie nam termin do dokonania tej czynności?
Jak zasygnalizowałam wstępnie, przede wszystkim należy pamiętać o terminie ustawowym, w którym bez większych formalności oraz nakładów finansowych możemy dokonać zmiany nazwiska po rozwodzie. Wiele osób pozostaje w błędnym przekonaniu, że po orzeczeniu rozwodu powrót do poprzednio noszonego nazwiska jest automatyczny. Nic bardziej mylnego. Musimy podjąć odpowiednie kroki w celu powrotu do naszego starego nazwiska w czasie 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Oznacza to, że ten termin zaczyna nam biec od momentu kiedy Sąd orzeknie o rozwodzie ostatecznie, czyli po rozpoznaniu wszelkich dozwolonych środków odwoławczych. Aby to zrobić możemy się udać właściwie do dowolnego Urzędu Stanu Cywilnego z dowodem osobistym i wyrokiem, a następnie złożyć oświadczenie o powrocie do poprzedniego nazwiska oraz wniosek o przyjęcie naszego oświadczenia. Koszt takiego wniosku to obecnie 11 zł.
Należy pamiętać, że w tym trybie mamy możliwość do powrotu do nazwiska noszonego właśnie bezpośrednio przed ślubem, nie do nazwiska rodowego. Jeśli więc obecny rozwód jest naszym drugim, a po poprzednim rozwodzie nie powróciliśmy do nazwiska panieńskiego (kawalerskiego), teraz nie ma takiej możliwości we wskazany wyżej sposób. Niestety zdarza się wielokrotnie, że w wyniku emocji wywołanych rozwodem bądź zwyczajnego braku znajomości przepisów zapominamy o złożeniu wniosku w tym stosunkowo krótkim terminie. Co wtedy? Czy oznacza to, że już do końca życia (albo przynajmniej następnego ślubu) musimy pozostać z przyjętym nazwiskiem? Niekoniecznie.
Wyjściem pozostaje tutaj złożenie wniosku o zmianę nazwiska na podstawie przepisów ustawy o zmianie imienia i nazwiska. Oznacza to niestety dość dużo formalności i nie gwarantuje sukcesu, jednak wskazany 3 miesięczny termin nie zamyka nam całkowicie drogi do możliwości ubiegania się o powrót do starego nazwiska. Zgodnie z przepisami tej ustawy możemy wnosić o zmianę nazwiska wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:
1) nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;
2) na nazwisko używane;
3) na nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;
4) na nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.
Wniosek taki musi on zostać złożony we właściwym Urzędzie Stanu Cywilnego, dla ułatwienia można to zrobić na urzędowym formularzu. Dodatkowo jesteśmy zobowiązani do uiszczenia opłaty skarbowej od wniosku, na dzień dzisiejszy jest to 37 zł.
Jak należy zauważyć, inaczej niż w przypadku powrotu do nazwiska noszonego przed ślubem, wniosek o zmianę nazwiska musi być przez nas dokładnie i w sposób przemyślany uzasadniony. Musimy wskazać owe „ważne powody” które motywują zmianę naszego nazwiska. Pomocnym może się tutaj okazać np. argumentacja dotycząca tego, że jest się jedynym żyjącym potomkiem swojego ojca. Im więcej i im szersze przedstawimy argumenty, tym lepiej, każdy przypadek powinien być rozpoznany indywidualnie. Trzeba pamiętać, aby nie skupiać się tylko na argumentach o charakterze subiektywnym, ale aby podejść do sprawy obiektywnie. Niezależnie od racjonalności przytoczonej przez nas argumentacji, kierownik Urzędu Stanu Cywilnego może nam odmówić uwzględnienia takiego wniosku. Wówczas zaś przysługuje nam od takiej decyzji odwołanie, a w przypadku utrzymania jej w mocy – droga przed sądami administracyjnymi.
Co zaś jeśli nie chcemy powrócić, z różnych powodów, do nazwiska poprzednio noszonego (bo np. tak właśnie nazywają się nasze dzieci)? Czy były mąż/żona może nas do tego w jakikolwiek sposób zmusić? Odpowiedź na to pytanie brzmi NIE. Decyzja o powrocie do poprzedniego nazwiska może być tylko i wyłącznie naszą suwerenną decyzją.
Należy jednak pamiętać, że zmiana naszego nazwiska po rozwodzie, niezależnie od trybu w jakim następuje, nie rozciąga się automatycznie na wspólne z byłym małżonkiem dzieci, nawet jeśli to my sprawujemy nad nimi opiekę. Aby było to możliwe potrzebujemy, poza innymi niezbędnymi dokumentami i formalnościami, zgody drugiego rodzica (zgoda nie jest wymagana jedynie wyjątkowo w przypadkach wskazanych w ustawie) oraz ewentualnie zgody dziecka jeśli ukończyło 13 lat. W przypadku braku zgody pomiędzy rodzicami w tym zakresie istnieje możliwość zwrócenia się o zgodę do sądu opiekuńczego.